Budowa i rola dróg łzowych – jak działają i jakie schorzenia mogą dotyczyć

Drogi łzowe odpowiadają za odprowadzanie nadmiaru łez z powierzchni oka do jamy nosowej. Dzięki temu utrzymują stabilny film łzowy, komfort widzenia i ochronę przed drobnoustrojami. Gdy dochodzi do niedrożności lub stanu zapalnego, pojawia się łzawienie, podrażnienie i nawracające infekcje okolic oka. Poniżej wyjaśniamy budowę, działanie oraz najczęstsze schorzenia, które mogą dotyczyć tego układu.

Przeczytaj również: Badania prenatalne: dlaczego warto wybrać ginekologa z Środy Wielkopolskiej?

Budowa dróg łzowych – od gruczołu do nosa

Gruczoł łzowy w górno-bocznej części oczodołu produkuje łzy. Wydzielina rozprowadzana jest po oku podczas mrugania, a nadmiar trafia do systemu odprowadzającego.

Przeczytaj również: Jakie są korzyści z wyboru specjalisty do leczenia kanałowego?

Na brzegu każdej powieki znajdują się punkty łzowe – drobne otworki, które działają jak wlot do układu. Każdy punkt prowadzi do krótkiego przewodu, czyli kanalika łzowego (górnego i dolnego). Oba kanaliki łączą się zwykle w jeden przewód i uchodzą do woreczka łzowego, który pełni rolę zbiornika.

Przeczytaj również: Neurologiczne objawy, które mogą wskazywać na poważne schorzenia – co obserwować?

Z woreczka łzy spływają przewodem nosowo-łzowym do jamy nosowej. Na jego końcu znajduje się zastawka Hasnera, która ogranicza cofanie się wydzieliny z nosa do układu łzowego.

Rola filmu łzowego i znaczenie mrugania

Film łzowy składa się z warstwy lipidowej, wodnej i śluzowej. Razem tworzą gładką, nawilżoną powierzchnię na rogówce, wspomagają ostrość widzenia i działają jak bariera przed drobnoustrojami.

Mruganie równomiernie rozprowadza łzy i kieruje ich nadmiar do punktów łzowych. Działa jak „pompka” – skurcze mięśni powiekowych wspierają przepływ łez przez kanaliki do woreczka i dalej do nosa.

Jak działają drogi łzowe na co dzień?

W spoczynku gruczoł łzowy wydziela niewielką ilość łez, wystarczającą do utrzymania stabilnego nawilżenia. Podczas wiatru, silnego światła lub kontaktu z ciałem obcym wydzielanie wzrasta – nadmiar łez jest szybko odprowadzany przez sprawnie drożny układ.

Jeżeli wystąpi przeszkoda w którymkolwiek odcinku (punkty łzowe, kanaliki, woreczek, przewód nosowo-łzowy), pojawia się zaleganie łez. Objawia się to łzawieniem mimo braku silnych bodźców, a także podrażnieniem skóry powiek od ciągłej wilgoci.

Najczęstsze schorzenia dróg łzowych

Niedrożność dróg łzowych może być wrodzona (często dotyczy końca przewodu, w okolicy zastawki Hasnera) lub nabyta (np. po stanach zapalnych, urazach, z powodu zmian błony śluzowej nosa). Typowym objawem jest nadmierne łzawienie i nawracające podrażnienia spojówek.

Zapalenie kanalika łzowego (kanalikulitis) zwykle wynika z utrudnionego odpływu i zastoju. Może dawać tkliwość przy przyśrodkowym kącie oka, wydzielinę i obrzęk wzdłuż przebiegu kanalika.

Zapalenie woreczka łzowego (dakriocystitis) wiąże się z bolesnym obrzękiem u nasady nosa i ropną wydzieliną z punktów łzowych przy uciśnięciu okolicy woreczka. Bywa konsekwencją przewlekłej niedrożności.

Dysfunkcja filmu łzowego nie jest chorobą odpływu, ale wpływa na cały układ. Niestabilny film sprzyja podrażnieniu, częstszemu mruganiu i paradoksalnemu łzawieniu odruchowemu.

Objawy, na które warto zwrócić uwagę

• Stałe lub okresowe łzawienie bez wyraźnej przyczyny (wiatr, zimno, dym).
• Zaczerwienienie i podrażnienie przyśrodkowego kąta oka.
• Wydzielina z oka, sklejanie rzęs po przebudzeniu.
• Bolesny obrzęk u nasady nosa, tkliwość przy ucisku woreczka łzowego.
• Nawracające infekcje spojówek mimo higieny i wymiany kosmetyków.

Diagnostyka i przykładowe badania

Ocena dróg łzowych obejmuje badanie lampą szczelinową, ocenę punktów łzowych i testy drożności (np. podanie barwnika na powierzchnię oka i obserwacja jego odpływu). W razie potrzeby wykonuje się płukanie układu łzowego oraz obrazowanie (USG, tomografia w wybranych sytuacjach).

U dzieci z podejrzeniem wrodzonej niedrożności lekarz ocenia dojrzałość przewodu nosowo-łzowego i działanie zastawki Hasnera. U dorosłych zwraca się uwagę na możliwe zwężenia po stanach zapalnych błony śluzowej nosa lub po urazach.

Postępowanie – co można zrobić w praktyce?

W przypadku przewlekłego łzawienia istotna jest higiena brzegów powiek, unikanie drażniących czynników (dym, kurz) i regularne przerwy podczas pracy przy ekranach. Objawy zapalne wymagają oceny specjalistycznej i dobrania postępowania adekwatnego do przyczyny.

Wrodzona niedrożność u niemowląt bywa związana z przetrwałą błonką w okolicy zastawki Hasnera. Często zaleca się obserwację i instruktaż delikatnego masażu okolicy woreczka łzowego. Gdy utrzymuje się niedrożność, specjalista rozważa dalsze kroki diagnostyczne.

Kiedy zgłosić się na ocenę dróg łzowych?

Wskazaniem są: powtarzające się epizody ropnej wydzieliny, ból i obrzęk u nasady nosa, utrzymujące się łzawienie jednej lub obu oczu, a także podejrzenie ciała obcego lub urazu okolicy przyśrodkowego kąta oka.

Wczesna ocena pozwala ograniczyć ryzyko powikłań, takich jak przewlekłe zapalenie czy zmiany skóry powiek od stałej wilgoci. Edukacja w zakresie higieny oczu i unikania czynników drażniących wspiera komfort i stabilność filmu łzowego.

Przydatne źródło o budowie i problemach odpływu łez

Więcej o tym, jak działają drogi łzowe, jakie są ich elementy oraz co może prowadzić do niedrożności, znajdziesz w opracowaniach edukacyjnych poświęconych anatomii i fizjologii układu łzowego.

Krótka ściągawka: najważniejsze fakty

• Funkcja dróg łzowych: odprowadzanie nadmiaru łez i utrzymanie ochronnej warstwy na oku.
• Kluczowe elementy: punkty łzowe, kanaliki, woreczek łzowy, przewód nosowo-łzowy, zastawka Hasnera.
• Typowe objawy niedrożności: łzawienie, zaczerwienienie, wydzielina, ból u nasady nosa.
• Stany zapalne często wynikają z zastoju i wymagają ukierunkowanej diagnostyki.
• Film łzowy chroni rogówkę i wspiera ostrość widzenia; mruganie działa jak pompa odpływu.